The Planning Commission (1950–2014) and NITI Aayog (2015–present) are two distinct institutions that guided India’s development strategies. While the Planning Commission focused on centralized economic planning, NITI Aayog emphasizes cooperative federalism, decentralization, and sustainable development.
Comparison: Planning Commission vs NITI Aayog
| Aspect | Planning Commission | NITI Aayog |
| Establishment | 1950 by a Cabinet Resolution | 2015 by Union Government Order |
| Nature | Extra-constitutional and advisory body | Policy think-tank and advisory body |
| Chairperson | Prime Minister | Prime Minister |
| Members | Deputy Chairman, full-time members, part-time members | Vice-Chairperson, full-time & part-time members |
| Approach | Centralized, top-down planning | Bottom-up, cooperative federalism approach |
| Objective | Formulating Five-Year Plans | Policy formulation, monitoring, innovation, SDGs |
| Role of States | Limited participation | Strong participation through Governing Council |
| Focus | Resource allocation and control | Strategic policy design and implementation |
| Replaced By | NITI Aayog in 2015 | — |
नियोजन आयोग आणि नीती आयोग यांची रचना व उद्दिष्टे यांच्या संदर्भात तुलना करा. (Analyze)
नियोजन आयोग (1950–2014) आणि नीती आयोग (2015–आजपर्यंत) हे दोन महत्त्वाचे संस्थात्मक टप्पे आहेत. नियोजन आयोगाने केंद्रीकृत नियोजनावर भर दिला, तर नीती आयोग सहकारी संघराज्य, विकेंद्रीकरण व शाश्वत विकासावर भर देतो.
तुलना : नियोजन आयोग विरुद्ध नीती आयोग
| घटक | नियोजन आयोग | नीती आयोग |
| स्थापना | 1950, मंत्रिमंडळाच्या ठरावाद्वारे | 2015, केंद्र सरकार आदेशाद्वारे |
| स्वरूप | घटनाबाह्य, सल्लागार संस्था | धोरण विचारक संस्था (Think Tank) |
| अध्यक्ष | पंतप्रधान | पंतप्रधान |
| सदस्य | उपाध्यक्ष, पूर्णवेळ व अंशवेळ सदस्य | उपाध्यक्ष, पूर्णवेळ व अंशवेळ सदस्य |
| दृष्टीकोन | केंद्रीकृत, वरून-खाली (Top-down) नियोजन | विकेंद्रीकरण, सहकारी संघराज्य (Bottom-up) दृष्टिकोन |
| मुख्य उद्दिष्ट | पंचवार्षिक योजना तयार करणे | धोरणनिर्मिती, निरीक्षण, नवोन्मेष, SDGs |
| राज्यांची भूमिका | मर्यादित सहभाग | शासकीय परिषदेच्या माध्यमातून व्यापक सहभाग |
| लक्ष केंद्रित | संसाधनांचे वाटप व नियंत्रण | धोरणांचे धोरणात्मक रचना व अंमलबजावणी |
| बदली संस्था | 2015 मध्ये नीती आयोगाने बदली | — |